Politicus of acteur, soldaat of atleet?

Verschenen in NRC Handelsblad, Zaterdag 21 april 2012

Complimenten voor Tom-Jan Meeus die het samenspel in beeld brengt van Kamerleden, journalisten en mediatrainers.(NRC van zaterdag jl). Zijn conclusie: ‘Theater, fabuleren, feiten manipuleren – het is niet begonnen bij Fortuyn, maar door hem geperfectioneerd, en intussen heeft menig politicus er het zijne van geleerd.’ Voor dagbladreporter is vandaag nog slechts een nederige rol weggelegd, stelt hij vast.

Bij het theatrale gedrag van Pim Fortuyn valt echter één kanttekening te maken. Zijn kracht was toch vooral gelegen in zijn vermogen om aannemelijk te maken dat hij nu juist géén rol speelde. Zijn opponenten speelden een rol, en dan nog wel die van de traditionele politicus die altijd de kaarten voor de borst houdt, maar hij was ‘echt’ is en geen acteur.

In die zin trad Fortuyn in de voetsporen van de Griekse en Romeinse redenaars. Zo waarschuwde Quintilianus zijn tijdgenoten al dat als zij de rol van de acteur de overnemen, zij de autoriteit verliezen van ‘de serieuze mens’ die zij ook willen zijn.  Om er tot slot nog een stevige analogie tegenaan te gooien. ‘De redenaar verhoudt zich tot de acteur als de soldaat tot de atleet.’ Met andere woorden: bij de soldaat is het ernst. Een soldaat speelt niet, maar vecht.

Dat is ook precies wat de kiezer van de politicus verwacht. En aangezien het de taak van de dagbladreporter is om dat gevecht te analyseren, hoeft hij met de nederige rol die hem door sommigen wordt toegedicht, dan ook geen genoegen nemen.

Bob de Ruiter
Docent speechwriting, verbonden aan het Centrum voor Journalistiek en Communicatie van de Hogeschool Utrecht.